Nauki planetarne należą dziś do najszybciej rozwijających się dziedzin nauki i technologii. Odpowiadają one na jedno z największych marzeń ludzkości – eksplorację kosmosu. Po dekadach intensywnych badań Księżyca, to Mars stał się kolejnym wielkim celem misji naukowych. Nie tylko dlatego, że jest naszym najbliższym planetarnym sąsiadem, ale również ze względu na możliwość, że kiedyś mógł – lub nadal może – posiadać warunki sprzyjające życiu. Co więcej, Czerwona Planeta może odegrać kluczową rolę jako przystanek w przyszłej eksploracji głębszych obszarów Układu Słonecznego.

Jednym z największych wyzwań stojących przed badaczami Marsa jest zrozumienie jego geologicznej przeszłości – zwłaszcza procesów wulkanicznych, które miały decydujący wpływ na kształtowanie powierzchni planety. Choć powszechnie uznaje się, że ewolucja geologiczna Marsa była w dużej mierze kontrolowana przez aktywność magmową, szczegóły tego procesu wciąż pozostają słabo poznane. To poważna luka w naszej wiedzy, szczególnie w kontekście planowania przyszłych misji załogowych i robotycznych.

Dzięki dopływowi nowych danych – m.in. zdjęć o bardzo wysokiej rozdzielczości oraz analiz spektralnych – możliwe jest obecnie dużo dokładniejsze obrazowanie powierzchni Marsa. Pozwala to nie tylko na identyfikację wcześniej niezauważonych form wulkanicznych, ale także na badanie ich genezy i ewolucji. Coraz więcej wskazuje na to, że przynajmniej część z tych form powstała w wyniku erupcji eksplozywnych, co rzuca nowe światło na ostatnie etapy aktywności wulkanicznej Marsa.

Mimo rosnących możliwości technicznych, badania te wciąż cierpią na brak podejścia interdyscyplinarnego i ograniczone porównania z dobrze zbadanymi strukturami geologicznymi na Ziemi. Aby zrozumieć marsjański wulkanizm, niezbędne jest bowiem zestawienie danych z misji kosmicznych z wynikami badań prowadzonych w ziemskich środowiskach analogowych – czyli tam, gdzie warunki geologiczne przypominają te z Czerwonej Planety.

W odpowiedzi na tę potrzebę powstał projekt badawczy MARIVEL – „Odkrywanie ewolucji wulkanów na Marsie w oparciu o ziemskie analogi – możliwość obrazowania form wulkanicznych w wysokiej rozdzielczości” (2025–2029), finansowany przez Narodowe Centrum Nauki. Celem projektu jest znaczące poszerzenie wiedzy na temat młodego wulkanizmu na Marsie poprzez identyfikację i analizę drobnoskalowych form wulkanicznych, które dotąd pozostawały niezauważone lub nieinterpretowane. Badania skoncentrują się na najmłodszych prowincjach wulkanicznych Marsa, a ich wyniki zostaną skonfrontowane z danymi pozyskanymi z analogicznych terenów wulkanicznych na Ziemi.

Postęp w technikach obrazowania – zarówno satelitarnego, jak i naziemnego – otwiera dziś nowe możliwości dla rekonstrukcji procesów wulkanicznych z niespotykaną wcześniej precyzją. Wykorzystując nowoczesne metody analizy przestrzennej i spektroskopii, projekt MARIVEL stworzy pomost między badaniami planetarnymi a geologią Ziemi, integrując wiedzę z różnych dziedzin nauki i tworząc nowe podejście do eksploracji planet skalistych.